• Ikusi makusi
  • Veo veo
  • I spy with my little eye
Ikusi makusi

This website is frozen and will not be updated more.
From now on the new information will be published at ikusimakusi.eus.

2015/12/31

Tag Archives: Gara

Teknologia berriak eta intimitatea

2013(e)ko martxoak 27 20:11 / / Txopi

Nola babestu pribatutasuna zure datuetan eta komunikazioetan.

indymedia

Teknologia berriek hainbat eta hainbat abantaila ekarri dizkigute gure eguneroko bizitzara, baina baita arazo berri batzuk ere. Adibidez, gure eguneroko bizitzaren jardunean pribatutasuna gordetzea gero eta zailagoa da. Euskal Herriko gero eta kale gehiagotan bideo kamerek gure gorabeherak ikusi eta grabatzen dituzte. Garraio publikoa erabiltzeak hainbat kamerek gure mugimenduak gordetzea dakar eta bidai txartelen bitartez guri buruzko hainbat informazio erregistratu eta gordetzen da. Azkenaldian hainbat denda, kafetegi eta tabernatan ere kamerak instalatzen ari dira guk egiten dugun guztia grabatuz. Kamera horietako askok, gainera, Internet bidez zuzenean emititzen dute ikusten dutena, gure pribatutasuna urratuz. Kreditu txartela eta telefono mugikorra erabiltzen baditugu, gure gaineko jarraipena biderkatu egiten da; zer, non eta noiz erosten dugun grabatuta geratzen da eta noiz, non eta norekin hitz egiten dugun ere jakin daiteke.

Azken asteotan jakin dugun bezala, espainiar Estatuko gobernuak erabiltzen duen SITEL sistemari esker, nahiz eta telefonoz inori ez deitu, aparailua piztuta izateagatik bakarrik gu guztion kokapena jarrai dezakete. Kokapena hain zehaztasun osoz eta segundoz segundo jakinik, nora goazen eta norekin gauden jakin daiteke poltsikoan dugun salatari txiki horri esker. Eta ez pentsa epaile batek baimena eman behar duenik zure intimitatea horrela urratzeko, azken asteotan jakin denez, epaileek sistema hau existitzen zenik ere ez baitzekiten. Ipar Euskal Herrian ere egoera antzekoa da, Frantziar estatuak EVIDGE legea onetsi zuenetik, hamahiru urtetik gorako edozein biztanleren datu pribatuak (izena, abizenak, argazkiak, bideoak, lagun eta sendikoen izenak eta beraiekin dugun erlazioa, sexu joera eta abar) gorde ditzakeen datu base bat sortzen ari baitira. Zertarako? Kamerak, zelatatze sistemak eta gainontzeko guztiak sortzen omen diren berdinerako: “Gure segurtasuna babesteko”.

Beraz, mundu fisikoan zelatatuak izaten ari ez garen inolako bermerik ez dugu, ezta gutxiago ere. Gure eguneroko jardunak uzten duen arrastoa norbaitek gero aztertu eta gure aurka erabiliko ez ote duen bermerik ere ez dugu. Eta zer gertatzen da mundu fisikoa bezain erreala den mundu birtualean, ordenagailuetan eta Interneten? Tamalez, gutako gero eta gehiagoren eguneroko bizitza birtual horretan ere berme gutxi ditugu. Gero eta gutxiago. Baina zorionez, badago kontrolatu dezakegun eremu bat. Nahiz eta gutxi sustatzen diren, kriptografia eta esteganografia tresna oso interesgarriak eta erabilerrazak daude. Aipatuko ditudan tresnak software librearekin egindakoak dira, hau da, kaleko jendeak berak sortutako tresnak dira eta gure datuen eta komunikazioen pribatutasuna bermatzen dute. Batzuk jada egiten badugu ere, erabil ditzagun guztiok, gure pribatutasuna defendatzeak merezi du eta.

Azalduko ditudan software, webgune eta abarrak edonoren eskura daude eta ez dira erabiltzen zailak. Enpresak askok beraien datuak eta komunikazioak behar ez den inoren eskutan ez jausteko erabiltzen dituzte. ETAk ere hauetako batzuk erabiltzen dituela jakina da (GnuPG ziur eta agian TrueCrypt ere bai). Baita munduko aktibista ugarik eta kaleko gero eta jende gehiagok ere, gure datuen eta komunikazioen pribatutasuna mantentzeak ez baitu esan nahi ezer ezkutatzen ari garenik, baizik eta gure funtsezko eskubide bat erabiltzen ari garela besterik ez. Gogoratzen dut orain dela urte batzuk nire bikotearekin mezu zifratuak elkartrukatzen nituela Internet bidez. Gure kontuetan inortxo ere ez sartzeko eskubide osoa geneukan eta teknologia berriez baliatzen ginen gure eskubideak bermatzeko. Nire lagun batek baino gehiagok bere ordenagailuko disko gogorra zifratuta dauka eta guztiok egin behar genukeela uste dut. Zergatik ez?

Tresna baliagarriak

CryptoSMS.org webgunean izen bereko programa aske bat jaits dezakegu, gure telefono mugikorrarekin oso era seguruan zifratutako SMS mezuak bidaltzeko aukera ematen diguna. Java jasaten duten telefono guztiek programa hori erabil dezakete.

Ordenagailuen bitartez bidaltzen ditugun e-posta famatuak ere kriptografia erabiliz zifra ditzakegu. Horretarako, GnuPG programa askea erabil dezakegu, munduan ehunka mila pertsonak egiten duten bezala. Aurreko programan bezala, instalatu eta programaren instrukzioak jarraituz gure gako kriptografikoak sortu behar ditugu, eta gero, munduko inortxok ere bortxatuko ez duen eran lasai-lasai bidali eta jaso ahal izango ditugu e-postak. Izan ere, e-posta arruntak bidean doazela edonork irakur ditzakeen postalak bezalakoak dira eta zifratutako e-postak, berriz, gutun-azal apurtezin bat duten gutunak dira. GnuPG programa e-posta bezero ezagunenekin erabil daiteke oso era erosoan (Thunderbird, Evolution, Outlook eta abar), baita webmail bezero batzuekin ere (Squirrelmail, GMail eta abar).

Guk bakarrik irakurtzea nahi dugun fitxategiak kudeatzen ditugunean, Wipe programa erabiltzea ere gomendagarria da. Izan ere, fitxategi bat ezabatzen dugunean, bere edukia ez da benetan disko gogorretik ezabatzen; ezabatua bezala markatzen da, besterik ez. Horregatik, ezabatu ondoren ere fitxategi batzuk berreskuratzeko aukera izaten da horretan berezitutako programak erabiliz. Beraz, zifraketa programekin fitxategiak zifratzen ditugunean, zifratu gabeko bertsioa Wipe bezalako tresnekin ezabatzea da gomendagarriena.

Transmititzeko zifratzen ditugun fitxategien bertsio ez zifratuak era berezian ezabatzen ibili beharrik ez izateko eta aldi berean gure disko gogorrean gordetzen dugun guztia gu ez garen beste inork irakurriko eta aldatuko ez duela bermatzeko, fitxategi sistema kriptografikoak erabil ditzakegu. Enpresetan aukera profesionalak erabiltzen dituzte (SolFS, CFS, ZFS eta abar), baina nik TrueCrypt programa askea gomendatzen dut, erabiltzeko oso erraza baita eta aukera asko ematen baititu. Programa hori erabiliz, fitxategi bat, karpeta bat edo disko gogorreko partizio oso bat zifra daiteke. USB giltzak eta disko gogorrak ere zifra daitezke eta, «bidaiari modua» erabiliz gero (TCExplorer bitartez), naiz eta USB giltza TrueCrypt instalatua ez duen ordenagailu batetan sartu, gure datu pribatuak era seguruan irakurtzen jarrai dezakegu.

Hori guztia gutxi balitz, TrueCrypt programak, zifratutako bolumen normalak sortzeaz gain, esteganografia delakoa erabiliz ezkutuko bolumenak ere sortzeko aukera ematen du; hau da, babes maila bikoitza lor daiteke. Sistema horrek StegoFS fitxategi sistemak eskaintzen dituen aukera berdintsuak ematen ditu, baina edozein erabiltzailek egiteko moduan. Zifratutako bolumen baten gainean (beste pasahitz batekin) ezkutuko bolumen bat sor dezakezu eta norbaitek (epaile batek, zure amak…) sartzeko pasahitza eskatuz gero, zifratutako zatira sartzeko pasahitza bakarrik eman diezaiokezu. Zati horrez gain ezkutuko beste maila bat dagoen ala ez jakitea ezinezkoa da eta, horrenbestez, zuk bakarrik jakin dezakezu bolumen ezkuturik dagoen ala ez eta zein pasahitz duen. Zure datuak pribatutasun osoz kudeatzeko aukera bikaina beraz.

Nabigatzeko tresnak

Internetera konektatzen den ordenagailu orori IP helbide bat ematen zaio, ordenagailu hori identifikatzen duen zenbaki bat, eta nabigatzen dugunean webgune askok datu hori gorde egiten dute. Google bilatzaileak adibidez, datu hori egiten dituzun bilaketekin batera gordetzen du eta IP helbideak zure kokapen geografikoa nahiko ondo zehazten duenez, informazio hori marketin enpresei saltzen die.

Hori onargarria ez dela uste dugunok, Scroogle.org webgunea erabiltzen dugu. Web orrialde horrek, nahi dituzun bilaketak bere bitartez egiteko aukera ematen du; hala, Googlek jasotzen duen IP helbidea Scroogle webgunearena da. Gainera, Scroogle berak ez du zure IP helbidea gordetzen. Hau da, Scroogle webguneak Google bilatzailean bilaketak era anonimoan egiteko aukera ematen dizu.

Bada zure pribatutasuna webgune guztietan batera bermatzea ahalbidetzen duen tresna bat ere. Tor programa askea da eta Interneteko paketeak bideratzeko orduan zure benetako IP helbidearen ordez beste batzuk agertzea lortzen du. Firefox nabigatzaile librean, adibidez, oso erraz instala eta erabil daiteke Tor, zuk ezer berezirik egin gabe era anonimoan Interneten nabigatzea ahalbidetuz.

Ikus daitekeenez, gure intimitatea gordetzeko era asko daude eta gehienak oso erabilerrazak dira; beraz, ez dago aitzakiarik tresna hauek ez erabiltzeko. Teknologia berriek gure pribatutasuna mugatu beharrean, egin dezagun gure pribatutasuna berma dezatela.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko azaroaren 27an argitaratu zen.

Erlaziodun artikuluak:

  • Tresna teknopolitikoak
/ Etiketatua: cryptosms, gara, gaur8, scroogle, tor

Teknologia berriak eta intimitatea

2010(e)ko azaroak 10 11:27 / / Txopi

Nola babestu pribatutasuna zure datuetan eta komunikazioetan.

pasahitza

Teknologia berriek hainbat eta hainbat abantaila ekarri dizkigute gure eguneroko bizitzara, baina baita arazo berri batzuk ere. Adibidez, gure eguneroko bizitzaren jardunean pribatutasuna gordetzea gero eta zailagoa da. Euskal Herriko gero eta kale gehiagotan bideo kamerek gure gorabeherak ikusi eta grabatzen dituzte. Garraio publikoa erabiltzeak hainbat kamerek gure mugimenduak gordetzea dakar eta bidai txartelen bitartez guri buruzko hainbat informazio erregistratu eta gordetzen da. Azkenaldian hainbat denda, kafetegi eta tabernatan ere kamerak instalatzen ari dira guk egiten dugun guztia grabatuz. Kamera horietako askok, gainera, Internet bidez zuzenean emititzen dute ikusten dutena, gure pribatutasuna urratuz. Kreditu txartela eta telefono mugikorra erabiltzen baditugu, gure gaineko jarraipena biderkatu egiten da; zer, non eta noiz erosten dugun grabatuta geratzen da eta noiz, non eta norekin hitz egiten dugun ere jakin daiteke.

Azken asteotan jakin dugun bezala, espainiar Estatuko gobernuak erabiltzen duen SITEL sistemari esker, nahiz eta telefonoz inori ez deitu, aparailua piztuta izateagatik bakarrik gu guztion kokapena jarrai dezakete. Kokapena hain zehaztasun osoz eta segundoz segundo jakinik, nora goazen eta norekin gauden jakin daiteke poltsikoan dugun salatari txiki horri esker. Eta ez pentsa epaile batek baimena eman behar duenik zure intimitatea horrela urratzeko, azken asteotan jakin denez, epaileek sistema hau existitzen zenik ere ez baitzekiten. Ipar Euskal Herrian ere egoera antzekoa da, Frantziar estatuak EVIDGE legea onetsi zuenetik, hamahiru urtetik gorako edozein biztanleren datu pribatuak (izena, abizenak, argazkiak, bideoak, lagun eta sendikoen izenak eta beraiekin dugun erlazioa, sexu joera eta abar) gorde ditzakeen datu base bat sortzen ari baitira. Zertarako? Kamerak, zelatatze sistemak eta gainontzeko guztiak sortzen omen diren berdinerako: “Gure segurtasuna babesteko”.

Beraz, mundu fisikoan zelatatuak izaten ari ez garen inolako bermerik ez dugu, ezta gutxiago ere. Gure eguneroko jardunak uzten duen arrastoa norbaitek gero aztertu eta gure aurka erabiliko ez ote duen bermerik ere ez dugu. Eta zer gertatzen da mundu fisikoa bezain erreala den mundu birtualean, ordenagailuetan eta Interneten? Tamalez, gutako gero eta gehiagoren eguneroko bizitza birtual horretan ere berme gutxi ditugu. Gero eta gutxiago. Baina zorionez, badago kontrolatu dezakegun eremu bat. Nahiz eta gutxi sustatzen diren, kriptografia eta esteganografia tresna oso interesgarriak eta erabilerrazak daude. Aipatuko ditudan tresnak software librearekin egindakoak dira, hau da, kaleko jendeak berak sortutako tresnak dira eta gure datuen eta komunikazioen pribatutasuna bermatzen dute. Batzuk jada egiten badugu ere, erabil ditzagun guztiok, gure pribatutasuna defendatzeak merezi du eta.

Azalduko ditudan software, webgune eta abarrak edonoren eskura daude eta ez dira erabiltzen zailak. Enpresak askok beraien datuak eta komunikazioak behar ez den inoren eskutan ez jausteko erabiltzen dituzte. ETAk ere hauetako batzuk erabiltzen dituela jakina da (GnuPG ziur eta agian TrueCrypt ere bai). Baita munduko aktibista ugarik eta kaleko gero eta jende gehiagok ere, gure datuen eta komunikazioen pribatutasuna mantentzeak ez baitu esan nahi ezer ezkutatzen ari garenik, baizik eta gure funtsezko eskubide bat erabiltzen ari garela besterik ez. Gogoratzen dut orain dela urte batzuk nire bikotearekin mezu zifratuak elkartrukatzen nituela Internet bidez. Gure kontuetan inortxo ere ez sartzeko eskubide osoa geneukan eta teknologia berriez baliatzen ginen gure eskubideak bermatzeko. Nire lagun batek baino gehiagok bere ordenagailuko disko gogorra zifratuta dauka eta guztiok egin behar genukeela uste dut. Zergatik ez?

Tresna baliagarriak

CryptoSMS.org webgunean izen bereko programa aske bat jaits dezakegu, gure telefono mugikorrarekin oso era seguruan zifratutako SMS mezuak bidaltzeko aukera ematen diguna. Java jasaten duten telefono guztiek programa hori erabil dezakete.

Ordenagailuen bitartez bidaltzen ditugun e-posta famatuak ere kriptografia erabiliz zifra ditzakegu. Horretarako, GnuPG programa askea erabil dezakegu, munduan ehunka mila pertsonak egiten duten bezala. Aurreko programan bezala, instalatu eta programaren instrukzioak jarraituz gure gako kriptografikoak sortu behar ditugu, eta gero, munduko inortxok ere bortxatuko ez duen eran lasai-lasai bidali eta jaso ahal izango ditugu e-postak. Izan ere, e-posta arruntak bidean doazela edonork irakur ditzakeen postalak bezalakoak dira eta zifratutako e-postak, berriz, gutun-azal apurtezin bat duten gutunak dira. GnuPG programa e-posta bezero ezagunenekin erabil daiteke oso era erosoan (Thunderbird, Evolution, Outlook eta abar), baita webmail bezero batzuekin ere (Squirrelmail, GMail eta abar.).

Guk bakarrik irakurtzea nahi dugun fitxategiak kudeatzen ditugunean, Wipe programa erabiltzea ere gomendagarria da. Izan ere, fitxategi bat ezabatzen dugunean, bere edukia ez da benetan disko gogorretik ezabatzen; ezabatua bezala markatzen da, besterik ez. Horregatik, ezabatu ondoren ere fitxategi batzuk berreskuratzeko aukera izaten da horretan berezitutako programak erabiliz. Beraz, zifraketa programekin fitxategiak zifratzen ditugunean, zifratu gabeko bertsioa Wipe bezalako tresnekin ezabatzea da gomendagarriena.

Transmititzeko zifratzen ditugun fitxategien bertsio ez zifratuak era berezian ezabatzen ibili beharrik ez izateko eta aldi berean gure disko gogorrean gordetzen dugun guztia gu ez garen beste inork irakurriko eta aldatuko ez duela bermatzeko, fitxategi sistema kriptografikoak erabil ditzakegu. Enpresetan aukera profesionalak erabiltzen dituzte (SolFS, CFS, ZFS eta abar), baina nik TrueCrypt programa askea gomendatzen dut, erabiltzeko oso erraza baita eta aukera asko ematen baititu. Programa hori erabiliz, fitxategi bat, karpeta bat edo disko gogorreko partizio oso bat zifra daiteke. USB giltzak eta disko gogorrak ere zifra daitezke eta, “bidaiari modua” erabiliz gero (TCExplorer bitartez), naiz eta USB giltza TrueCrypt instalatua ez duen ordenagailu batetan sartu, gure datu pribatuak era seguruan irakurtzen jarrai dezakegu.

Hori guztia gutxi balitz, TrueCrypt programak, zifratutako bolumen normalak sortzeaz gain, esteganografia delakoa erabiliz ezkutuko bolumenak ere sortzeko aukera ematen du; hau da, babes maila bikoitza lor daiteke. Sistema horrek StegoFS fitxategi sistemak eskaintzen dituen aukera berdintsuak ematen ditu, baina edozein erabiltzailek egiteko moduan. Zifratutako bolumen baten gainean (beste pasahitz batekin) ezkutuko bolumen bat sor dezakezu eta norbaitek (epaile batek, zure amak…) sartzeko pasahitza eskatuz gero, zifratutako zatira sartzeko pasahitza bakarrik eman diezaiokezu. Zati horrez gain ezkutuko beste maila bat dagoen ala ez jakitea ezinezkoa da eta, horrenbestez, zuk bakarrik jakin dezakezu bolumen ezkuturik dagoen ala ez eta zein pasahitz duen. Zure datuak pribatutasun osoz kudeatzeko aukera bikaina beraz.

Nabigatzeko tresnak

Internetera konektatzen den ordenagailu orori IP helbide bat ematen zaio, ordenagailu hori identifikatzen duen zenbaki bat, eta nabigatzen dugunean webgune askok datu hori gorde egiten dute. Google bilatzaileak adibidez, datu hori egiten dituzun bilaketekin batera gordetzen du eta IP helbideak zure kokapen geografikoa nahiko ondo zehazten duenez, informazio hori marketin enpresei saltzen die.

Hori onargarria ez dela uste dugunok, Scroogle.org webgunea erabiltzen dugu. Web orrialde horrek, nahi dituzun bilaketak bere bitartez egiteko aukera ematen du; hala, Googlek jasotzen duen IP helbidea Scroogle webgunearena da. Gainera, Scroogle berak ez du zure IP helbidea gordetzen. Hau da, Scroogle webguneak Google bilatzailean bilaketak era anonimoan egiteko aukera ematen dizu.

scroogle

Bada zure pribatutasuna webgune guztietan batera bermatzea ahalbidetzen duen tresna bat ere. Tor programa askea da eta Interneteko paketeak bideratzeko orduan zure benetako IP helbidearen ordez beste batzuk agertzea lortzen du. Firefox nabigatzaile librean, adibidez, oso erraz instala eta erabil daiteke Tor, zuk ezer berezirik egin gabe era anonimoan Interneten nabigatzea ahalbidetuz.

Ikus daitekeenez, gure intimitatea gordetzeko era asko daude eta gehienak oso erabilerrazak dira; beraz, ez dago aitzakiarik tresna hauek ez erabiltzeko. Teknologia berriek gure pribatutasuna mugatu beharrean, egin dezagun gure pribatutasuna berma dezatela.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko azaroaren 27an argitaratu zen.

Erlaziodun artikuluak:

  • Tresna teknopolitikoak
  • Kriptografia
/ Etiketatua: cryptosms, eta, evidge, gara, gaur8, gnupg, intimitatea, kriptografia, pribatutasuna, scroogle, sitel, tor, truecrypt, wipe

Indymediaren urteurrena

2010(e)ko abuztuak 30 22:20 / 2 iruzkin / Txopi

Munduko hedabide alternatiborik handienak 10 urte bete ditu.

indymedia

1999an, Munduko Merkataritza Erakundea urte hartako gailurra Seattle hirian ospatzekoa zela eta, gizarte mugimenduetako kide asko gailurraren aurkako manifestazioak eta beste hainbat protesta eta ekintza errebindikatzaile burutzeko prestatzen ari ziren. Botere lobbyek kontrolatutako hedabide korporatiboek talde horien arrazoiak, argudioak eta ekintzak txarto ematen zituzten aditzera nahita eta, ondorioz, urte hartan, hedabide independenteentzat Interneten gune bat prestatzea erabaki zuten. Hala, gizarte mugimenduetako aktibistek, gailurra ospatzen zen bitartean burutu ziren protesten inguruko kronikak, argazkiak, hausnarketak, bideoak eta era guztietako albisteak eta artikuluak argitaratu zituzten, albiste agentzien eta mass-media ahalguztidunen hesia apurtuz. Globalizazio ekonomiko soilaren aurka Seattle hirian batutako aktibistek ezbairik gabeko arrakasta lortu zuten, Indymediako lehen webgune horri esker beraien ahotsa mundu osora zabalduz.

Lortutako emaitzak ikusita, munduko talde ezkertiar eta aurrerakoi asko, lehen webgune horren eredua jarraituz, teknologia berriek eta bereziki Internetek eskaintzen zituen aukerak erabiltzen hasi ziren. Era horretan, hedabide independenteen gune desberdinak sare bat eratzen joan ziren, Indymedia bezala ezagutzen duguna hain zuzen. 2002. urtean Indymediak jada 90 webgune inguru zituen, Euskal Herrikoa eta Palestinakoa barne. 2006. urtean Indymediak 150 nodo baino gehiago zituen eta gaur egun, hamarkada baten ondoren, Indymedia sarea ia 200 webgunek osatzen dute. Beraz, munduko txoko gehienetan gertatzen diren gatazkei buruzko informazio iturri alternatiboa izatea lortu du Indymediak. Tokiko agintariek eta gobernuek diotenaren ordez, herritarrek zuzenean emandako informazioa eta datuak zabaltzen dituen hedabideen sarea.

Indymedian edonork argitaratu ditzake albisteak, Argitaratze Irekia izenarekin ezagutzen den printzipioa jarraitzen baitu. Jello Biafra musikariaren esaldi ezagun bat lelotzat hartu zuen Indymediak, zerbait esateko duen herritar oro kazetari bihurtuz: “Don’t hate the media, become the media” (Ez itzazu hedabideak gorrotatu, bihurtu zaitez zu hedabide). Bestalde, bere sorreratik Indymediak antiglobalizazio mugimendua deitu ohi zaionarekin loturak dituenez, globalizazio neoliberalaren aurka dauden aktibista askoren beste lelo hau ere bere egiten du: “Think globally, act locally” (Pentsatu globalki, ekin lokalki). Eta beraz, ehunka mila aktibistek, hainbat hizkuntzatan, gai mota zenbatezinak jorratzen dituzte egunero Indymediaren webgune desberdinen bitartez. Informazio hori guztia irrati libreekin, fanzineekin eta beste hainbat hedabide alternatiborekin trukatzen da, denen artean gizarte mugimenduen ahotsa ahalik eta gehien zabalduz. Adierazpen askatasuna eta informatua izateko eskubidea bermatzea du helburu Indymediak eta, horretarako, beste hedabideetatik desberdintzen duten ezaugarriak ditu.

Indymediaren bereizgarriak

Indymediako webguneek software librea bakarrik darabilte, software mota honek bakarrik ematen baitie teknikariei behar duten potentzia guztia (posta zerrendak, wikia, IRC txata, datu-baseak, web zerbitzariak, multimedia eduki kudeatzaileak, etab.), malgutasuna (programak norberaren beharretara moldatzeko aukera, adibidez programa euskaratuz) eta fidagarritasuna (programaren saltzaileek edo beste norbaitek nahita segurtasun akatsik eta Atzeko Ateak bezala ezagututakorik ezarri ez duela egiaztatzeko modua eskainiz). Azken gai horrekin lotuta, Indymediako zerbitzariek, beraien erabiltzaileen pribatutasuna bermatzeko, ez dute konektatzen den jendearen IP helbiderik gordetzen, poliziak edo epaileek eskatuz gero edo, inoiz gertatu den bezala, zerbitzariko disko gogorrak konfiskatuz gero, erabiltzaileen nortasuna jakitea teknikoki ezinezkoa izan dadin. Zerbitzari batzuek, horrez gain, disko gogorretako datuak kriptografia bitartez zifratuta gordetzen dituzte, bertako informazioa inork irakur eta alda ez dezan.

Horrez gain, Indymedia sareko webguneek beraien edukiei «copyleft» oharrak eta lizentzia libreak ezartzen dizkiete, webgune horietan egunero argitaratzen den albiste eta eduki jarioa bera ere libre bihurtuz. Era horretan, aurretiaz baimenik eskatu beharrik gabe albisteak edonork kopia eta zabal ditzake, aktibistek igorritako informazioa ahalik eta gehien hedatuz. Gainera, denborak aurrera egin hala, munduko gertakari asko eta askoren lekukotasuna gordetzen du Indymediak. Nolabait, Indymedia albisteen Wikipedia dela esan dezakegu, baina sarri boterearentzat oso deserosoak diren edukiak kudeatzen dituenez, erabiltzaileei segurtasun gehigarri bat ematen diena.

Indymedia Euskal Herria

2001. urtean, G8 taldeak Italiako Genoa hirian egin zuen bileraren aurkako ekintzetan parte hartzera gerturatu ziren euskal aktibistek bertan sortutako hedabide independenteen gunea ezagutu zuten: aktibistak etengabe gertatutakoaren inguruko albisteak, argazkiak eta bideoak igotzen, itzultzaileak, ordenagailuak, sareko konexioa, behin-behineko irrati bat… eta dena autokudeatuta. Aktibista horiek, Euskal Herrian Indymediako nodo bat sortzea oso interesgarritzat jo zuten eta, atez ate ibili ondoren, 2002ko urtarrilean Europako Indymediek Berlinen burutu zuten bileran beraien proiektua aurkeztu zuten.

indymedia

Lan asko egin ondoren, 2002ko ekainaren 24an, San Juan gauean, Indymedia Euskal Herria webgunea martxan jarri zen eta garai hartan Indymediak dagoeneko irabazia zuen izen onari esker, euskal gizarteko agente asko, batik bat Euskal Herriko gizarte mugimenduak, aktibistak eta beste hainbat, hedabide independenteen gunea erabiltzen hasi ziren.

Indymediaren iraultza

Indymediak lortutakoa zalantzarik gabe goresgarria bada ere, gaur egun bere papera pixka bat alboratuta dago. Jende askok eta askok jarraitzen du Indymedia osatzen duten webgune desberdinak erabiltzen albisteak zabaltzeko eta kalean gertatzen denaren berri izateko, baina azken urteotan teknologia berriak ikaragarri hedatu dira munduko txoko ugaritan. Lehen, Argitaratze Irekiaren printzipioari esker, Indymediak antzeko aukerarik ez zeukatenek beraien kabuz berriak era errazean (web 2.0a erabiliz), azkarrean (segundo batzuen ondoren informazioa guztientzat ikusgai dago) eta zuzenean (hedabide korporatiboetako bitartekaririk gabe) argitaratzeko aukera ematen zuen.

indymedia

Orain ere aukera horiek guztiak ematen ditu Indymediak, baina gaur egun norberak bere bloga sortzea hain da erraza, argazkiak eta bideoak igotzeko webguneak hain daude hedatuta, Indymediak eskaintzen duena ez dela lehen bezain berritzailea eta erakargarria. Horrenbestez, gizarte mugimenduen eta aktibisten jarduna blog eta zerbitzu desberdinetan barrena gero eta sakabanatuago dago. Gainera, kasu gehienetan enpresek gidatutako webguneak erabiltzen dira informazioa zabaltzeko (Blogger, Blogspot, Youtube, Facebook) eta, noski, horiei jendearen adierazpen askatasunak bost axola die; ez hori bakarrik, botere lobbyek informazio deseroso bat kentzeko edo pertsona bat identifikatzeko eskatzen dietenean, laguntza ematen diete.

Teknologia berriek ekarri dituzten aukera eta zerbitzu gehienak onuragarriak dira, horretan ez dago zalantzarik, baina Indymedia sortua izan zen jende motarentzat, arriskuak ere badakartzate hain modan dauden webgune ezagun askok. Maiz, jendeak ulertu ere egiten ez dituen arriskuak gainera. Hori dela eta, azken urteotan Indymedia eraldatzeko ideiak eta proiektutxoak agertu dira: IMC-CMS, IMC Alternatives, Indymedia Revolution… Sare sozial digitalak azkenaldian izaten ari diren arrakasta ikusita, Indymedia 2.0 baten beharrak gero eta premiazkoagoa dirudi. Hamargarren urteurren hau momentu egokia izan daiteke Indymediaren informazio eredua berritu eta biziberritzeko.

Datorren azaroaren 14an, larunbata, Indymedia Euskal Herria webguneko talde editorialak eta talde teknikoak asanblada bat ospatuko dute Iruñean eta, beste gai batzuen artean, Indymediak behar duen iraultza horri buruz ere arituko dira, Indymedia Euskal Herria webgunean nolako moldaketak egitea komeni den aztertuz. Interesa izanez gero, beraien webgunean begiratu harremanetan nola jarri eta zoaz bilera horretara, Indymedia Euskal Herriko bilera guztiak bezala guztiz irekia baita.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko azaroaren 13an argitaratu zen.

Erlaziodun artikuluak:

  • Tresna teknopolitikoak
  • Sare sozial libreak
  • Gizarte mugimenduak Interneten
/ Etiketatua: gara, gaur8, indymedia. gizarte mugimenduak, urteurrena

Gizarte mugimenduak Interneten

2010(e)ko ekainak 20 19:55 / / Txopi

Sare sozial digitalen inguruan hausnarketa batzuk.

Mahai inguruko gizarte mugimenduak
Irudi originala

Urriaren 22tik 25era, Bilbao Open Day 2009 jardunaldiak izan dira. Hainbat hitzaldi, tailer eta erakusketaren artean, Politika 2.0 izeneko mahai inguru bat ere egin dute. Ekitaldiaren azpi-izenburua ondokoa da: gizarte eraikuntza berriak sare politiken bitartez.

Bertara gerturatu ziren aktibistez eta kuxkuxeroez gain, Interneten bitartez edo Interneti esker esan beharko genuke, lan politikoa egiten duten talde batzuetako kideak ere gerturatu ziren. Hasteko, talde bakoitzak bere burua aurkeztu zuen eta, jarraian, bertan bildu zen jendeak teknologia berriekin eta gizarte eraikuntzarekin lotutako gaien inguruan eztabaidatu eta hausnartu zuen.

Mahai inguruko taldeak

Bilboko mahai inguru horretan parte hartu zuten zortzi taldeak labur-labur aurkeztuko ditut. Politika 2.0 euskal herritar batzuek antolatutako taldea da, eta teknologia berriek politika egiteko moduan nolako eragina duten aztertzen dute (bai alderdi politikoen arloan, bai beste arlo batzuetan). Teknologia berrien laguntzari esker antolatutako ekimen batzuk ere prestatu dituzte, adibidez, Eusko Legebiltzarrean egin ziren hitzaldiak, baita “119 segundos” eta “11 minutu” proiektuetan grabatu ziren bideoak ere.

Nuestra Causa Espainiako Estatuan lan egiten duen taldea da, eta talde horretako euskal partaideek Denon Artean izeneko ekimen bat ari dira taxutzen Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Getxon. Pro Bono Público taldekoek, Parlio.org izeneko webgune bat egin dute, Eusko Legebiltzarraren jarduna eta legebiltzarkideen lana errazago eta argiago jarraitu ahal izan dadin. Neskateka Laudioko Udalak sustatutako proiektua da, herriko emakumeek kaleetako argiteria hobetzen eta seguruago ipintzen lagun dezaten.

Ohiko gizarte mugimenduei dagokienez, Ezebez hacktibistek bultzatutako “Software librea nahi dugu” sinadura bilketa aurkeztu zuten. Ekimen horren helburua euskal gizarteko eragile guzti-guztiek Eusko Jaurlaritzari software librea gizarteko esparru guztietan sustatzeko eskatzea da. Hamar urte bete berri dituen SinDominio proiektuko kideek ere hartu zuten parte mahai inguruan. Azaldu zutenaren arabera, beren helburua gaztetxeei, autokudeatutako zentroei eta gizarte mugimenduetako hainbat talderi teknologia berriak beren jardunean ustiatzen laguntzea da. Proiektu horrek autokudeatzen duen zerbitzariak software librea bakarrik erabiltzen du, eta ehunka webgune, blog, posta zerrenda eta e-posta kontu kudeatzen ditu; guztiak ere gizarte mugimenduen esparruan mugitzen diren pertsona eta taldeei daude eskainita.

Indymedia Euskal Herria webguneko kideek ere antiglobalizazio mugimenduari lotuta dagoen proiektu hau aurkeztu zuten, gizarte mugimenduei informazioaren esparruan ematen dieten zerbitzua azalduz. Bukatzeko, Hacktivistas taldeko kide batzuek teknologia berrien bitartez antolatu dituzten manifestazioak eta burutu dituzten protestak azaldu zituzten, garatu duten Xmailer izeneko tresna batekin edozein herritarrek Europako Parlamentuko kideei informazioa erraz eta sinple igortzeko aukera emanez. Talde horrek sarearen neutraltasuna eta teknologia berrien inguruko pribatutasuna defendatzen ditu, eta, era berean, Internetek jabetza intelektuala ulertzeko dugun modua eboluzionarazteko ekarpena egiten du.

Mugimenduen eraldaketa

Talde horien guztien jarduna ezagutu ondoren (eta gehienetako partaide naizenez gero), zalantza batzuk sortu zaizkit. Zer dira gizarte mugimenduak? Era honetako taldeak aipatzean, ohiko irudia etortzen zait burura; hau da, gaztetxe edo autokudeatutako beste lokal batetan bilerak egiten dituen kolektibo bat, adostutako erabakiekin aktak idazten eta gero taldeko kideei banatzen dizkienak, eta abar. Gai jakin baten inguruan gizartea sentsibilizatu nahi duten pertsonak hartzen dute parte gizarte mugimenduetako taldeetan. Talde horiek iritzi publikoan eragin nahi izaten dute, eta, horretarako, hainbat ekintza antolatzen dituzte; hala nola, jaiak, manifestazioak, hitzaldiak edota bestelako ekintza sortzaileak. Hamaika ekimen. Hala, helburu zehatz batzuk lortu nahi izaten dituzte: lege aldaketak, instituzioek leku edo gai baten inguruan duten jokabidea aldatzea eta abar.

Ohiko gizarte mugimenduak aspaldi hasi ziren Internet eta teknologia berriak erabiltzen, batez ere posta zerrendak eta webguneak. Denborak aurrera egin ahala, gizarteko beste agenteek egin duten bezala, gizarte mugimenduek ere gero eta gehiago erabiltzen dituzte Internetek eta sare sozialek ematen dituzten aukerak: eduki kudeatzaileak, blogak, wikiak, albiste partekatzaileak, audio streaminga, video streaminga, podcastak, vodcastak, argazki partekatzaileak, P2P sareak, microblogging sistemak eta abar. Arazoak boterearentzat deserosoak diren edukiekin hasten dira, edota zuzenean agintarien aurka doazen edukiekin. Esate baterako, Italiak blogak legez kanpo usteko ahalegin egin du; Txinak biztanleria osoak Interneten egiten duen erabilera zelatatzen du; Iranek Twitter-en erabilera oztopatzen du; enpresek hedabide alternatiboen aurka egiten dute; Youtuben bideoak zentsuratzea lortzen dute; Israeldarrek beren aurka eta palestinarren alde hitz egiten duen erabiltzaile bat Facebook-etik botatzea lortu du; aisialdirako edukien bitartekariak diren hainbat enpresa boteretsuk P2P sareen aurka egiten dute, eta abar.

Orduan, gizarte mugimendu asko konturatzen dira azpiegitura independenteak garatu behar direla. Eta azpiegitura horien gainean gizarte mugimenduen garapena ahalbidetuko duten zerbitzuak ere bai. Hala eta guztiz ere, enpresa komertzialek sostengatutako webgune eta sare sozial digitalak hain indar handia hartzen ari direnez, gero eta zailagoa da horiek alde batera uztea. Horrez gainera, esan beharra dago gizarte mugimenduetako talde batzuen izaera dela-eta, aipatzen dudan egoerak arazorik ez diela sortzen. Agian botere lobbyen aurkako jardunik egiten ez dutelako edo egiten dutena gobernuei zein enpresei axola ez zaielako, beren energiari probetxua ateratzen diote sare sozial digitaletan. Horren adibidez asko daude Facebook, Tuenti, Hi5 eta Ning sare sozialetako talde askotan.

Estrategia berria

Edonola izanik ere, teknologia berriek oro har duen eragina ikusgarria da, eta, bereziki, Internetek duena: hedabideetan, jabetza intelektualean, giza harremanetan, hezkuntzan eta abar luzeagoan. Gizarte mugimenduetan ere eragin handia izaten ari da, azken urteotan batez ere. Hala, nire ustez, lortu duen puntu honetan gizarte mugimenduetako talde askoren izaera bera ere aldarazten ari da. Mahai ingurura hurbildutako talde berri batzuk horren adibide direlakoan nago.

Bukatzeko, kontuan izan behar da, era berean, estatu eta tokiko gobernu bat baino gehiago Internetek duen parte-hartze filosofia horren harira ekimenak burutzen ari dela. OpenGovernment dute izena mota horretako ekimenek. Beraz, Politika 2.0 markoaren barruan, gizarte mugimenduak eraldatu beharrean daude lehenago ala beranduago, eratzen ari den eskema berri horretan beren lekua eta estrategiak berrikusita. Bide horretan ia dena dago egiteko, eta gure erantzukizuna da gai hauei buruzko hausnarketak ahalik eta gehien sustatzea, gizarte mugimenduek gure gizartean sekulako garrantzia baitute. Eta ziur nago etorkizunean ere halaxe izango dutela, era batera edo bestera.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko urriaren 30ean argitaratu zen.

/ Etiketatua: gara, gaur8, gizarte mugimenduak, internet, open government, politika 2.0

Sare sozial libreak

2010(e)ko maiatzak 2 20:17 / Txopi

Erabiltzaileek gidaturiko Interneteko sare sozial berriak.

sare sozial burujabeak
Irudi originala

Berton idatzi nuen aurreko artikuluan, sare sozial digitalei buruz jardun nuen, azkenaldian puri-purian dauden webgune gehienen atzean enpresa bihozgabeak daudela erakutsiz: Facebook, Twitter, Youtube, Flickr, MySpace, SlideShare, Gmail eta abar. Webgune komertzial guzti hauek publizitate iragarkiak sartzen dituzte beren edukietan eta hainbeste erabiltzaile erakartzea lortzen dutenez (ehunka milioi, hauetako bakoitzak), diru asko mugitzen dute. Kontua da webgune famatu horiek guztiek erakusten dituzten eduki mordoak ez dituztela, egunkariek eta beste webgune askok egiten duten bezala, beraiek sortu eta prestatzen. Hirugarrenei erositakoak ere ez dira. Guk geuk, erabiltzaileok, doan ematen dizkiegu. Beraiek azpiegitura jarri eta guk egiten dugu gainerako guztia.

Horrez gain, enpresa hauek, erabiltzaileekin zorretan daudela-edo pentsatu beharrean, kontrakoa uste dute; gure edukiak argitaratzeko eta zabaltzeko aukera doan ematen digutenez, gu gaude zorretan haiekin. Horregatik, sare sozial digital gehienetan, erabiltzaileak oso gaizki tratatzen dituzte: erabiltzaileek jasan ditzaketen iragarki guztiak txertatzen dituzte, zerbitzuaren iraupenari edo kalitateari buruz inolako bermerik ez dute ematen, erabiltzaileen pribatutasunari inolako jaramonik ez diote egiten, erabiltzaileen lanak beraiek nahi bezala argitaratzeko eta saltzeko eskubidea dute, zerbitzuaren baldintzak edozein momentutan aldatzen dituzte erabiltzaileei baimenik eskatu gabe eta aldaketaren ondoren jakinarazi gabe, eta beste hainbat gehiegikeria.

Guk ere badugu errua

Eta bitartean gu, erabiltzaileok, haurrei gozokiak ematen dizkietenean bezala, txundituta gaude sare sozialen aukerekin. Gure burua engainatzen uzten diegu. Beste edozein zerbitzutan gutxieneko baldintza gisa jotzen ditugunak (datu pribatuen kudeaketa zorrotza, egile eskubideak geuk kudeatzea eta abar) ahaztu egiten zaizkigu sare sozial digitaletan. Eta zein da irtenbidea? Sare sozial digitalik ez erabiltzea?

Sare sozial ezagunenak enpresek sortu eta zuzentzen dituzte, eta beren helburu nagusia, jakina denez, etekin ekonomikoak ateratzea da, eta kitto; ez erabiltzailearen pribatutasuna eta gainontzeko eskubideak bermatzea. Alderantziz, webgune komertzial hauek egileen jardunaz bizi direnez, erabiltzaileengandik zenbat eta etekin gehiago atera, orduan eta hobeto. Enpresa hauek badakite sare sozialek «dei efektua» dutela eta behin sarea garatzen hasita oso zaila dela erabiltzaileen lagunak eta ezagunak sarean ez jaustea.

Ironikoa bada ere, jendeak pozarren eraikitzen dituen sare horiek (Messengerren lagunak metatuz, Facebook bitartez sarean sartzeko gonbidapenak bidaliz, ekitaldien jarraipenak egiteko Twiterren etiketak sortuz…) gero eta gehiago lotzen dute sare horietara. Nola erabiliko dut mezularitza librerako Jabber kontu bat, lagun guztiak Messengerren badaude? Zertarako idatziko dut Identi.ca microblogging sistema librean, jendeak Twitter-en esaten direnak baino ez baditu begiratzen? Zertarako inbertituko ditut orduak Elgg sistema librean dabilen webgune batean edukiak sartzen, jende guztia Facebook-en badabil eta talde guztiak bertan sortzen badira?

Arrazoia oso erraza da. Erraza bezaina sakona: sare sozial libreek erabiltzailea dutelako lehentasun, ez etekin ekonomikoak ateratzea. Gaur egun hain arrakastatsua den software librea bezala, jendeak jendearentzat sortutako eta garatutako sare sozialak behar ditugu. Federazioari esker, erabiltzaileak lotzen ez dituzten sare sozial libreak. Erabiltzaileei beren pribatutasuna ondo kudeatzen laguntzen dieten sare sozial libreak; ez, ordea, erabiltzaileen ezjakintasuna enpresarentzat onuragarria den “dei efektua” handitzeko erabiltzen dutenak. Jasotako eduki guztien eskubideak (argazkiak, bideoak eta abar) era malguan kudeatzen uzten duten sare sozial libreak; ez ezkutuan haiez profitatzen direnak. Erabiltzaileei beren datuak webgunetik norberaren ordenagailuan era erosoan kopiatzeko aukera ematen duten sare sozial libreak; ez, sindikazioaren bitartez beste webgunetatik dena hartzeko gai direnak, baina trukean ezertxo ere ematen ez dutenak. Laburbilduz, erabiltzaileei hamaika amarru egin beharrean, erabiltzaileak benetan zaintzen dituzten sare sozial libreak. Bada, ordea, gauza horiek guztiak egiten dituen sare sozial digitalik?

Bai, egon badaude, baina ez dira hain ezagunak eta atzean enpresa boteretsurik ez dutenez, beste abiadura batera garatzen dira. Beraz, sare sozial komertzial ezagun batek funtzionalitate edo aukera berri bat, goxoki bat balitz bezala, eskaintzen digunean, aukera hori guretzat onuragarria den ala ez, eta benetan beharrezkoa dugun, galdetu behar diogu gure buruari. Horrela ez bada, paso egin behar dugu. Gu tentatzeko diseinatua izan den goxoki horri uko egin behar diogu. Jabedun softwarearekin eta software librearekin gauza bera gertatzen da. Jende askok software librearen alde egin duenez, programa horiek hazi eta heldu egin dira, eta, gero eta sarriago, jabedun programak baino hobeak izaten dira. Gaur egun Firefox, OpenOffice, Ubuntu eta punta-puntako beste hainbat software libre bikain gozatzen baditugu, urteetan jendeak haien aldeko apustua egin duelako da. Sare sozial libreekin gauza bera gertatzen da.

Zuretzat hobea zein den erabaki behar duzu eta bere aldeko apustua egin, sistema hori erabiliz, zabalduz, itzultzen lagunduz, beste erabiltzaileen galderak erantzuten saiatuz… Pixkanaka apustu horren onurak batuko dituzu: lehen ez zenituen aukerak gozatuko dituzu, askeagoa izango zara, sarea indartuz zure lagun eta ezagunak askeagoak izaten lagunduko duzu… Sare sozial komertzialekin gertatzen denaren kontrako emaitzak lortuko dituzu. Horregatik aldaketa guztiek lan egin beharra suposatzen dutelako, lan hori egitea merezi duela uste dut.

Softwarea eta zerbitzua

Jarraitu aurretik, Interneteko sare sozial bat librea izatea zer den hobeto azaltzen saiatuko naiz. Izan ere, sare libre bat ez da software librea erabiltzen duen webgune bat. Sare sozial hori software librean oinarrituta egotea, zalantzarik gabe, oso gauza ona da, baina ez da baldintza bakarra. Sare sozial bat aztertzean, erabiltzen duen softwarea nolakoa den kontuan izan behar dugu (Affero GPL lizentziaduna bada, adibidez, webgune berdin-berdin bat guk geuk sor dezakegula bermatuta dago), baita eskaintzen duen zerbitzuak nolako baldintzak ematen dituen ere (ToS, EULA edo besterik gabe, zerbitzuaren baldintzak). Izan ere, sare sozialak sortzeko balio duen software libre bat erabiltzea ez da oztopo, inongo enpresarentzat, gainontzeko ezaugarrietan erabiltzaileak oso txarto tratatzeko.

Beraz, zer da sare sozial digital bat librea izatea? Erabiltzaileen eskubideak errespetatu eta defendatzen dituena; hau da, software librea, estandar irekiak, erabiltzaileak bere datuen kontrola izatea, erabiltzailea beste sare, software edo webgune batera joatea ahalbidetzea eta horretarako erraztasunak ematea, erabiltzaileen datu pribatuetan oinarrituta edota haien jardunaren arabera (landutako gaiak, parte hartutako taldeak, haiekin harremana duten erabiltzaileak…) sailkapenik ez egitea, sarean sartzen dituzten datuen zabaltze maila kudeatzeko erraztasunak ematea, nahi izanez gero anonimotasunaz eta pseudonimotasunaz baliatzeko aukera ematea, eta abar.

Sare sozial libreen ezaugarriak gero eta gehiago betetzen dituzten software edota zerbitzuetako batzuk ondokoak dira: Jabber bat-bateko mezularitza (Messengerren baliokidea), Ekiga SIP bezeroa (Skypen baliokidea), Elgg sistema (Facebook-en ordezkoa), Indeti.ca webgunea eta StatusNet softwarea (Twitter-en baliokidea).

Sare sozial libreak sortzen dituzten software edota zerbitzu gehiago ere badira. Batzuk ezagunak dira: Emule eta Bittorrent P2P bezeroak (ez dute baliokiderik), WikiMedia softwarea eta Wikipedia webgunea (ez dute baliokiderik). Beste batzuk, berriz, ez dira hain ezagunak eta sare sozial komertzialetan (agian, horregatik?) ez da haien baliokiderik agertu: Riseup webguneko Crabgrass proiektua, Pinax, N-1, Kune, GNU Social, Lorea, Diaspora eta abar.

Aipatu ditudan proiektuetako zenbait oso garatuta daude eta prest daude guk erabil ditzagun; sare sozial komertzialetatik noiz askatutako zain daude. Beste proiektu batzuk, ordea, ez dira hain helduak, baina sare sozial askeak eta askatzaileak sortzeko baliagarriak dira, eta horregatik haietara gerturatzeko eta haien aldeko apustua egiteko gonbidapena egin nahi dizut. Aurrera!

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko urriaren 23an argitaratu zen.

Informazio gehiago:

  • La soberanía tecnológica, una ilusión en la Internet de hoy
  • Software libre, hardware libre, ¿servicios libres?
  • Why Open Data Is More Important than Open Source
  • Nola bizi dituzte gaur egungo gazteek sare sozialak?
  • Diaspora Project: Building the Anti-Facebook

Aldaketa (2010/05/06): Diaspora proiektuari buruzko esteka bi gehitu ditut.

Erlaziodun artikuluak:

  • Sare sozial digitalak
/ Etiketatua: agpl, crabgrass, daisychain, ekiga, elgg, gara, gaur8, identi.ca, jabber, kune, n-1, pinax, sare sozialak, statusnet

Sare sozial digitalak

2010(e)ko maiatzak 2 20:06 / Iruzkin 1 / Txopi

Facebook, Twitter, Youtube eta abarren amarruak.

menpeko sare sozialak
Irudi originala

Interneten ibiltzen bazara, dagoeneko entzunda izango duzu sare sozial digital bat baino gehiagoren izena: Hotmail eta Terra web bitartez e-posta mezuak kudeatzeko, Microsoft Messenger eta Yahoo Messenger txateatzeko, Youtube eta Vimeo bideoak partekatzeko, Flikr eta deviantART argazkiak eta irudiak partekatzeko, Last.fm musika elkar gomendatzeko, Slideshare aurkezpenak partekatzeko, Blogspot eta Blogger blogak sortzeko, Wikispaces wikiak sortzeko, del.ici.us estekak partekatzeko, Digg eta Meneame albisteak partekatzeko, Twitter mikroblogak sortzeko, Facebook eta MySpace lagunekin harremanak mantentzeko… Zerrenda amaigabea da. Google enpresa boteretsuak dituen zerbitzu edo aplikazioetako askok ere, erabiltzaileen artean sare sozialak sortzen dituzte: Google Docs, Google Groups, Gmail, Google Talk, Google Calendar eta beste batzuk.

Euskaraz hitz egiten duten sare sozial digitalak ere badira: Euskalerria, EuskalTube, Argazkiak, Blogari, Mundua, Goiena, Bildu, Zabaldu, Txioka, Nirebloga, Nirudia, Nirewiki, NireTV…

Salbuespen txikiren batzuk badira ere, erabiltzaileak beraien artean sareak eraikitzera bultzatzen dituzten webgune handi guztien atzean, gaur egun, enpresak daude, eta hori da arazo nagusien jatorria. Enpresa hauek, beraien baliabideak (ordenagailuak, disko gogorrak, teknikariak, Interneteko konexioa eta abar) ezeren truke jartzen dituzte ustez. Baina benetan al da ezeren truke? Noski ezetz. Hala ere, sare sozialen arduradunak diren enpresek gugandik etekinak nondik ateratzen dituzten edo aterako dituzten azaltzen ez dutenez, zaila da egiten ari diren amarrua antzematea.

Publizitatea

Enpresak, azken finean, enpresak dira eta beraien helburu nagusia (bakarra esango nuke), etekin ekonomikoak ateratzea da. Kitto. Horretan denok ados egongo garelakoan nago. Baina nola lortzen dituzte etekinak, guri hainbat eta hainbat zerbitzu doan emanez? Ba batez ere publizitatearen bitartez. Aipatutako webgune gehienek (guztiek ez bada), iragarkiak dituzte. Erabiltzaileen ehuneko oso txiki batek klikatzen ditu iragarkiak, baina honelako webguneek erabiltzaileak metatzeko duten joerari esker, ehuneko txiki horrekin ere diru dezente mugitzea lortzen dute. Sare sozial batzuek lortu dituzten erabiltzaile kopuruak benetan ikusgarriak dira: Twitter sareak 100 milioi, Hotmailek 100 milioi, Youtubek Ameriketako Estatu Batuetan bakarrik 120 milioi, Microsoft Messengerrek 330 milioi, Yahoo Mesengerrek Japonian bakarrik 100 milio, Facebook-ek 300 milioi egin berri ditu. Iragarkiz josita dauden produktu eta web orrialde horietan dabilen hainbeste jende izanik, marketin kanpainak egiten dituzten enpresek dirutzak ordaintzen dituzte leku horietan iragarkiak jartzeagatik.

Twitter eta Facebook sare sozialek jakitera eman berri dutenez, iragarki komertzialak nonahi ager daitezke, baita gure edukien barruan ere. Youtubeko bideoek adibidez aspalditik dute publizitatea. Eta konturatu beharra dugu webgune moderno hauen publizitatea beste mota batekoa dela, egunkarien eta abarren webgunetan ere iragarkiak izan arren, leku horietan edukiak lantzen baitituzte. Sare sozialetan, aldiz, guk geuk sortzen ditugu edukiak, eta atzean dauden enpresek zerbitzari batzuk eta teknikari batzuk besterik ez dituzte jarri behar.

Pribatutasuna

“Eta zer? Zein da arazoa?”, galdetuko du batek baino gehiagok. “Iragarkiren bat edo beste ikustearen truke zerbitzu horiek izatea tratu egokia iruditzen zait”, gaineratuko du. Arazoa erabiltzaileok galtzen dugun bakarra hori dela uste dugun bitartean, enpresa hauek askoz harago joaten direla da. Adibidez, marketin munduan hainbeste eskertzen diren jende profilak sor ditzakete. Erabiltzaileek webgunearen bidez kudeatzen dituzten datu guztiak eskura dituztenez, profilen arabera sailka ditzakete erabiltzaileak enpresa mota jakin batzuen iragarkiak ikus ditzaten. Nire lagun bat surf zalea da eta bere Gmaileko kontu pertsonalean surf hitza aipatzen duten mezu dezente jaso eta idazten ditu. Hori dela eta, Gmailen surf produktuei buruzko iragarki mordoa ikusten ditu. Googlek berak jaso eta bidaltzen dituen mezu guztiak dauzka eta bere pribatutasuna urratu arren, datu horiekin etekin ekonomikoak jasotzeko beharrezko deritzona egiten du.

Datuen eskubideak

“Eta zer? Zein da arazoa? Pertsonalizatutako iragarkiak ikustea ez da hain txarra”, gaineratuko du berriz ere batek baino gehiagok. Kontua honakoa da: enpresak enpresak dira eta publizitatea bidaltzetik askoz haratago ere joaten dira. Askok ez badakite ere, hain modan dauden sare sozial askotan, sartzen ditugun argazki, bideo, testu eta abarrak, pertsonalak izan ala ez, atzean dauden enpresa horiek etorkizunean erabili ahal izateko gordetzen dituzte. Twitter, Facebook eta Youtube-k adibidez, hori egiten dute. Egiten dituzun eta bidaltzen dituzun argazki eta bideoen jabea zu zeu zara, baina enpresari informazio hori nahi duen bezala erabiltzeko baimena ematen diozu: publikoki argitaratzeko, saltzeko, aldatzeko, eta abar. Hori egokia iruditzen zaio inori?

Zerbitzuen baldintzak

Aipatutako gehiegikeriak, zerbitzu hauek doan eskaintzen direlako onartzen ditugu eta enpresek hori badakite. Baina, zoritxarrez, sare sozial gehienen atzean dauden enpresak oraindik haratago joaten dira. Erabiltzaileak webgunean izena ematen duenean, zerbitzuaren baldintzak onartu behar ditu, hau da, End User License Agreement (EULA) eta Terms of Service (ToS) delakoak. Baldintza horiekin ados ez egotekotan ezin duzu sare sozial hori erabili eta kitto. Erabiltzaileen gehiengoak testu legal eta aspergarri hauek irakurri ere ez ditu egiten; horrenbestez, zein baldintzatan sartu den ulertu ere egin gabe erabiltzen du webgunea.

Twitter, Facebook, Youtube eta Flickr zerbitzuen baldintzak, adibidez, gauza askotan berdintsuak dira: zure datu batzuk edo guztiak edozein momentutan ezaba ditzaketela diote. Baita zure kontu osoa ezabatu ere, zuri inolako azalpenik eman gabe. Zure datuen segurtasuna ziurtatzen ez dutela diote, zure datuak lapurtzen badizkizute edo inork zure pribatutasuna urratzen badu (beraiek ez direnean, ulertzen da), inolako erantzukizunik ez dutela esaten dute. Zerbitzua bera txarto badabil edo bat-batean nahi duten denboran zehar eteten badute, egin dezaketela diote, baita erabiltzailea horrekin ados dagoela ere. Flickr zerbitzuak ordainduta irudi eta argazki gehiago gordetzea ahalbidetzen du, baina aipatutako beste baldintzetan ez du inolako bermerik ematen.

Hori guztia gutxi balitz, Twitter, Facebook, Youtube eta Flickr zerbitzuek beraien baldintzetan baldintza horiek edozein momentutan alda ditzaketela diote, erabiltzaileei baimenik eskatu gabe eta aldatu ondoren inolako jakinarazpenik egin beharrik gabe. Hau da, sudur puntan jartzen zaien guztia egin dezakete eta, baten bat ados ez badago, joan dadila. Facebook eta Twitter sare sozialek hori egin dute, baina jada hainbeste lagun egin dituzten erabiltzaileei kosta egingo zaie beste nonbaitera joatea, eta atzean dauden enpresek badakite hori.

Facebook sare sozialak, nahiz eta erabiltzaileak joatea erabaki, datuak betirako gordetzeko baimena ere hartzen du zerbitzuaren baldintzetan azaldu bezala. Baldintza hauetako asko munduko hainbat lekutako legeriekin talkan daude, baina sare sozial hauek aberrien mugak ezagutzen ez dituztenez, maila internazionalean dauden hutsune legalez profitatzen dira. Facebook ezaguna, beste behin, haratago joaten da bere zerbitzu baldintzetan: erabiltzaileak inolako kexarik aurkeztu nahi izatekotan, Kalifornian egitera behartzen du, beste edonongo erakunde legal erabiltzera uko eginez.

Ikus daitekeenez, lotsagarrikeria mordoa. Azken finean, puri-purian dauden kolorez betetako webguneak ez balira, inolaz ere onartuko ez genituzkeen baldintzak dituzten zerbitzuak dira helburu komertzialdun sare sozialak. Eta sare efektua gero eta gehiago indartzen dute, ez bakarrik gizakiok sare sozialak sortzeko joera daukagulako, baizik eta joera hori dela eta sarera itsatsi egiten garelako. Bestela, zergatik erabili gero eta publizitate gehiago duen Twitter eta ez Identi.ca? Zergatik erabili iragarkiz jositako Messenger, Jabber bezalako aukera libreak badaude? Ba zerbitzu hauetan lagunen sareak sortzen ditugulako eta gero bertara lotuta geratzen garelako. Horregatik ez dago erabiltzaileak leku batetik bestera migratzeko benetako aukerarik. Horregatik ez dago zerbitzu desberdinak federatzeko aukerarik. Sare sozial komertzialek guk beraientzako edukiak sortzen eta jasan ditzakegun iragarki guztiak ikusten jarraitzea nahi dutelako.

Gomendioak

Gehiegikeria hauen guztien aurrean bi gauza egitea gomendatzen dut. Lehen gomendioa, sare sozial digital hauen ordez sare sozial libreak erabiltzea da. Sare mota hauek nolakoak diren eta zeintzuk existitzen diren datorren artikuluan azalduko dut. Bigarren gomendioa, aditu askok ematen dutena, leku hauetan publikoa ez den informaziorik ez jartzea da. Baina bigarren gomendio hau nahiko txepela iruditzen zait, kasu askotan, denetan ez bada, zure lagun eta ezagunekin sare hauen bitartez dituzun harremanetan informazio pribatua barra-barra helarazten baita (jai bateko argazkiak, gai jakin bati buruz duzun iritzia, norekin erlazionatzen zaren eta zein erlazio mota duzun, eta abar). Zure datu pribatuak benetan pribatuak izaten jarraitzea nahi baduzu, argi dago, hobeto duzu helburu komertzialak dituzten sare sozial digital hauek guztiak ez erabiltzea, alternatiba egokiak zeintzuk diren jakin arte behintzat.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko urriaren 2an argitaratu zen.

Informazio gehiago:

  • La soberanía tecnológica, una ilusión en la Internet de hoy
  • Software libre, hardware libre, ¿servicios libres?
  • Why Open Data Is More Important than Open Source
  • Nola bizi dituzte gaur egungo gazteek sare sozialak?

Erlaziodun artikuluak:

  • Sare sozial libreak
/ Etiketatua: facebook, flickr, gara, gaur8, myspace, sare sozialak, twitter, youtube

Bidalketa nabigazioa

1 2 3 … 5 Hurrengoa »

Azken iruzkinak

  • gorkaazk(e)k Ideia baten jabe izan zaitezke? bidalketan
  • Txopi(e)k Ideia baten jabe izan zaitezke? bidalketan
  • @gorkaazk(e)k Ideia baten jabe izan zaitezke? bidalketan
  • Txopi(e)k Liburuaren etorkizuna bidalketan
  • Sare sozialen sukarra eta kontsumo gizartea | zuzeu.com(e)k Sare sozialen sukarra Donostian bidalketan

Azken bidalketak

  • ikusimakusi.net –> ikusimakusi.eus
  • Sare sozialen sukarra Sestaon
  • Irailetik aurrera Bimbo ogia Chilly deituko da
  • Sagardoaren dieta hemen da!
  • AZTI-Tecnaliak Doraemon-en surf taula hegalaria sortu du

Etiketak

aeb alderdi politikoak azkue fundazioa barakaldo batasuna bilbo blogak cc0 crabgrass creative commons cryptosms d3m donostia e-book eaj eduki libreak euskara gara gaur8 gnupg hitzaldia internet irudigintza izparringia jabetza intelektuala jabetza publikoa kriptografia kultura librea leioa meta musika p2p politika politika 2.0 psoe sare sozialak sgae software askea software librea SVG tailerra umorea upv/ehu web 2.0 wikipedia
© Copyright lizentzia: Bat ere ez! (jabetza publikoa)
Ostatzailea: Sindominio
Infinity itxura nork: DesignCoral / WordPress